بررسی چگونگی بازنمایی زنان در سینمای ایران تحلیل محتوای بیست فیلم سینمایی با محوریت نقش زنان در دو دوره ده ساله (75-1366) و (85-1376)

این پژوهش که به منظور بررسی چگونگی بازنمایی زنان در سینمای ایران صورت گرفته است، با تحلیل محتوای بیست فیلم سینمایی در دو دوره ی ده ساله (75- 1366) و (85- 1376) سعی در مقایسه تطبیقی نحوه بازتاب زنان در آینه ی سینمای ایران داشته و مدعی است که می توان از طریق تکنیک تحلیل محتوا با تبدیل محتوای کیفی فیلم های مورد بررسی به داده های کمّی، به فهم نسبتاً دقیقی از ویژگی های فیلم ها رسید. پرسشی که این پژوهش درصدد پاسخ دادن به آن می باشد این است که با توجه به تفاوت فضای کشور در دو دوره ی قبل و بعد از ظهور جریان سیاسی و فرهنگی موسوم به اصلاحات در سال 76، بازنمایی زنان در سینمای این دو دوره چه تفاوت هایی از لحاظ مضمون و محتوا داشته است؟ همچنین با مشاهده ضمنی فیلم های این دو دوره، درمی یابیم که درونمایه فیلم های زیادی در دوره دوم در ارتباط با موضوعات زنان و بیان مسائل آنان است؛ به طوری که می توان از به راه افتادن یک موج سینمایی زن محور با رگه های فمینیستی در این دوره سخن گفت. از این رو هدف دیگر این تحقیق بررسی زمینه های پیدایش موج فیلم های سینمایی زن محور در سینمای معاصر بعد از انقلاب اسلامی و در کنار آن نیز مطالعه رویکرد سینمای ایران نسبت به زنان؛ از آغاز تأسیس سینما در کشورمان تا زمان وقوع انقلاب می باشد که برای نیل به این منظور پژوهش کتابخانه ای در دستور کار قرار گرفته است. بنابراین پژوهش پیش رو از نوعی متُد ترکیبی شامل هم روش کمّی (تحلیل محتوا) و هم روش کیفی (مطالعه کتابخانه ای) بهره گرفته است. ماحصل یافته های بخش تحلیل محتوا، دستیابی به دو شکل متفاوت بازنمایی زنان در دو دسته فیلم های سینمایی مورد بررسی در پژوهش است که می توان آنها را به ترتیب تحت عناوین بازنمایی قالبی(نگاه مردسالارانه به زنان) و بازنمایی فمینیستی (نگاه جانبدارانه به زنان) نامگذاری کرد. نتایج تحلیل محتوای بیست فیلم سینمایی مورد بررسی در پژوهش نشان می دهد که با رونق گرفتن مباحث فمینیستی رسانه ای مانند بحث «فنای نمادین»، نحوه نمایش زنان در سینمای ایران نیز متأثر از رویکرد فمینیستی دستخوش تحول واقع شده و آن تصورات قالبی پیشین درباره زنان، در فیلم های سینمایی دوره دوم دگرگون شده است. مهم ترین یافته بخش مطالعه کتابخانه ای نیز از این قرار است که پس از روی کار آمدن اصلاح طلبان و متعاقب آن تحول فضای سیاسی-اجتماعی و تغییر در سیاستگذاری های فرهنگی کشور، شرایط مطلوب برای تکوین سینمای زن محور در ایران با بروز یک سری دگرگونی های عمده از جمله تغییر گفتمان دولت به گفتمان مشارکت جویانه و در پیش گرفتن سیاست تساهل و تسامح فرهنگی، تأسیس بنیادهای مجهز فیلمسازی، رشد تشکیلات سینمایی، الغاء شورای نظارت بر مراحل تولید فیلم و کاهش ممیّزی، افزایش عوامل انسانی زن در حوزه فیلمسازی، رونق گرفتن اندیشه های فمینیستی در سطح جامعه و تأثیرپذیری فیلمسازان ایرانی از ایده های فمینیستی در ساخت و تولید فیلم و ... مهیّا شد.